МОУ-Мастахская средняя общеобразовательная школа

Кобяйского улуса (района)

Новости

 “Нэһилиэккэ олоңхонон иитиигэ общественность оруолун кэңэтии»

улуустаађы научнай-практическай конференция

Кулун тутар 4-5 кунугэр (2010с.) Мастаах бөһүөлэгэр «Нэһилиэккэ олоңхонон иитиигэ общественность оруолун кэңэтии» улуустаађы научнай-практическай конференция бэрт кэрэхсэбиллээхтик ааста. Конференция үөрүүлээх аһыллыыта «Сарыал» культуура киинигэр буолла. Оскуолабыт дириэктэрэ Баишева М.П тыл эттэ, эђэрдэлээтэ. Педагогическай наука кандидата, Булуутээ5и педагогическай коллеһын преподавателэ, СР үтүөлээх учуутала Гоголева М.Т сурун дакылааччытынан буолла. Васильева А.И «Олоңхо инновационнай үлэ биир көрүңэ» диэн темађа бэйэтин санаатын эттэ, кини бэлиэтииринэн, улууспут 10 оскуолата инновацияђа олођуран үлэлиир-хамсыыр. Мастаах орто оскуолата олоңхо инновациятынан ситиһиилээхтик үлэлиирин тоһођолоон бэлиэтээтэ. Онтон салгыы 2-с Лүүчүн дьаһалтатын баһылыга Кононов С.И «Түөлбэ иитиллэр эйгэтэ»; саха тылын уонна литературатын учуутала Кычкина А.Я «Саха буолуу үөрэђэ»; директоры үөрэх чааһыгар солбуйааччы, нуучча тылын уонна литературатын учуутала Яковлева А.И «Олоңхону үөрэх тиһигэр киллэрии»; директоры иитии чааһыгар солбуйааччы Винокурова Л.Н «Олоңхо муудараһыгар олођуран ођону иитии»  тиэмэлэргэ бэйэлэрин көрүүлэрин билиһиннэрдилэр.

            Салгыы «Уол ођо-олоңхо бухатыыра» олоңхоһут ођолор күрэхтэрэ быйыл аан бастаан  ыытыллан, дьон-сэргэ болђомтотун тарта. Сонун күрэх сыала-соруга: олоңхону-саха норуотун тылынан уус-уран айымньытын киэн эйгэђэ таһаарыы, пропагандалааһын, уол ођону олоңхону олођурбут ньыманан толоруу маастарыстыбатыгар уһуйуу, уол ођо оруолун үрдэтии. Ођолор 5-6,  7-9 уонна 10-12 саастарынан үс  бөлөххө араарыллан кытыннылар. Сахалыы оһуордаах-бичиктээх танаһы кэппит уоланнар сыанађа оллоонноон олорон, олоңхолоон доллоһуттулар. Курэђи  Мукучутаађы ођо музыкальнай оскуолатын фольклорга уһуйааччыта Ботуева С.В бэрэссэдээтэллээх, Гоголева М.Т - Бүлүүтээђи педагогическай  колледж преподавателэ;  Иустинова С.И - «Сарыал» культуура киинин дириэктэрэ; Винокурова Л.Н - директоры иитэр үлэђэ солбуйааччы састааптаах дьүүллүүр сүбэ хамыыһыйата сыаналаата. Кыайыылаахтар кимнээхтэрий?

5-6 саастаах уолаттарга: 1 миэстэ-Николаев Мирослав (Арыктаах) сал.Лугинова А.Д

                                               2 миэстэ-Софронеев Айсен (Мукучу) сал.Николаева В.С

                                               3 миэстэ-Эверестов Гоша (Мастаах)сал.Винокурова А.Н

7-9 саастаах уолаттарга: 1 миэстэ-Протопопов Игнат (Кэбээйи)сал.Максимова Т.Д

                                               2 миэстэ-Эверестов Вася (Арыктаах)сал.Татаринова М.П

                                               3 миэстэ-Павлов Софрон (Чагда)сал.Дмитриева Л.Н

10-12 саастаах уолаттарга: 1 миэстэ-Михайлов Петя (Мастаах)сал.Ноговицын К.М

                                                   2 миэстэ-Черепанов Сеня (Мастаах)сал.Комарова М.Д

                                                   3 миэстэ-Ильинов Дима (Мастаах)сал.Ноговицын К.М

Анал ааттар: «Ыллам ырыалаах толорооччу» Черепанов Сеня-Мастаах (сал.Комарова М.Д)

«Туолбэ угэьин тутуьааччы» Яковлев Дьулустаан-Мастаах (сал.Бандерова Е.А)

«Кэрэхсэбиллээх толорооччу» Данилов Дима-Луксугун (сал.Протопопов А.И)

«Удьуор утумун тутааччы» Тимофеев Гриша-Сииттэ (сал.Винокуров Е.И)

«Корооччулэр биьирэбиллэрэ» Михайлов Петя-Мастаах (сал.Ноговицын К.М)

«Кэскиллээх толорооччу»  Семенов Игнат-Мастаах (сал.Михайлова М.В)

«Бастын уьуйааччы»  Лугинова Аграфена Даниловна(Арыктаах)

«Чуор куолас»  Дьяконов Дима-Чагда (сал.Ноговицына А.Е).

            «Нэһилиэккэ олоңхонон иитиигэ общественность оруолун кэңэтии» НПК иһинэн ыытыллар «Олоңхо философиятын көңүл дьарыктар нөңүө ыччакка тириэрдии» педагогическай толкуйдар, түмэттэр, дьаарбаңка ыытылынна. «Уон үрүң көмүс уруоктар» оскуола иһинэн ыытыллыбыт аһађас уруохтарга олођуран буолла. Учууталлар, педагогтар аһађас уруоктарын билиһиннэрдилэр, аныгы олох ирдэбилинэн компьютернай презентациянан көрдөрдүлэр. Бу дьаарбаңкађа сылдьыбыт дьон саңаны, сонуну билэн; санааларын үллэстэн; опыт атастаһан бэркэ астынан тарђастылар.

Ону тэңэ, үгэс быһыытынан, «Өбүгэлэр оонньуулара» спортивнай күрэх тыңааһыннаах киирсиилэри көрдөрдө, саңа рекордары арыйда. Быйыл курэхтэһии балаһыанньата арыый уларыйан хамаандаттан үс оскуола үөрэнээччитэ, икки улахан киһи кыттара ирдэннэ. Күрэх үөрүүлээх аһыллыытыгар 2-с Лүүчүн нэһилиэгин баһылыга Кононов С.И эдэр спортсменнарга туһаайан тыл эттэ уонна бүгүңңү күңңэ ситиһиилэри бађарда. Саха Республикатын гимнин дођуһуолунан хамаанда хапытааннара күрэхтэһии былаађын күөрэччи көтөхтүлэр. Улууспут оскуолаларыттан Сииттэ, Куокуй, Чагда, Лүксүгүн, Мукучу, Бађадьа, Мастаах хамаандатын күүстээх, сымса, имигэс уоланнара парадка стройдаан кэчигирэстилэр. Көңүл тустууга ССРС спордун маастара Варламов В.Т аатынан киэң-куоң спорт саалађа мааны Мастаах дьоно уонна үтүө-мааны ыалдьыттар тођуоруһа муһуннулар. Күрэхтэһиини Мастаах орто оскуолатын физкультурађа учуутала Саввинов Е.С. иилээн-сађалаан ыытта. Уоланнар өбүгэ оонньуутун сэттэ көрүңэр: хапсађайга, ойбонтон уулааһыңңа, көтөх ынађы туруорууга, тутум эргииргэ, үс төгүл биир ыстаныыга, ыараханы көтөђөн сүүрүүгэ, мас тардыһыытыгар күөн көрүстүлэр. Бу сылга саңа рекорду олохтоотулар. Ол курдук, Сииттэ орто оскуолатын 10 кылааһын үөрэнээччитэ Лазарь Охлопков көтөх ынађы туруорууга 34 төгүл оңорон сөхтөрдө. Ону сэргэ тутум эргиир көрүңэр Куокуй орто оскуолатын 11 кылааһын үөрэнээччитэ Гриша Павлов 65-тэ эргийэн былырыынны көрдөрүүнү куоһарда. Ким күүстээђин, быһыйын, сымсатын быһаарсыы түмүгүнэн быйылгы «Өбүгэлэр оонньуулара» күрэххэ Чагда хамаандата эрэллээхтик бастаата, иккис миэстэни Куокуй хамаандата ылла, оттон Мастаахтар үһүс бочуоттаах миэстэђэ тиксэн үөрүүлэрэ үксээтэ, өрөгөйдөрө үрдээтэ.

Сылын аайы ыытыллар «Аман өс» тыл этээччилэр күрэхтэрэ эмиэ бэйэтин силигин ситтэ. Тэрээһин сыала-соруга: олоңхонон сирдэтэн төрүт өйгө-санаађа түмүү, муудараска иитии, тыл этии үөруйэхтэригэр үөрэтии. Манна Мукучу гимназиятын, Танара лицейын, Кэбээйи, Нидьили, Арыктаах, Сииттэ, Бађадьа, Мастаах орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ «Олоңхо философията уонна олох»  темађа олоңхо муударастарыттан сахалыы, нууччалыы, омуктуу тылынан билиһиннэрэргэ холоннулар. Дьүүллүүр сүбэ кыайыылаахтары быһаарда.

Сахалыы тылынан тыл этии:

I сүһүөх(1-4 кылаастар): 1 миэстэ- Семенова Варя(Арыктаах) «Олоңхођо туттуллар алгыстар»

2 миэстэ-Чувашова Аля (Мастаах) «Цивилизация чаһыта уонна орто дойду киһитэ»

              3 миэстэ-Михайлова Аня (Бађадьа)

              Борисова Диана (Ба5адьа) «Олоңхо уонна киинэ» биһирэм

II сүһүөх (5-8 кылаастар): 1 миэстэ-Михайлова Саргы (Мастаах) «Олоңхо Аар Айыы итэђэлэ уонна киһи-аймах»

2 миэстэ-Захарова Ангелина (Мастаах) «Аан дойду алгыһынан туттуллан турар»

3 миэстэ-Степанов Афоня (Кэбээйи) «Дьулуруйар Ньургун Боотур» киһи олођор суолтата»

Софронов Мичил (Танара лицейэ) «Тыыннаах хаалар муударас» биһирэм

Гуляев Алик (Танара лицейэ) «Ааты-суолу харыстыыр муударас» Нэһилиэк администрациятын биһирэбилэ.

III сүһүөх (9-11 кылаастар): 1 миэстэ-Охлопков Лазарь (Сииттэ) «Саас-уйэ тухары олоңхо сахалыы үрдэтиэ олоххо»

2 миэстэ-Прокопьева Вероника (Танара лицейэ) «Тойон Дьулустаан бухатыыр олоңхођо иитии түгэннэрэ»

3 миэстэ-Иванова Ньургуйаана (Мукучу гимназията) «Кэпсэтии сиэрэ олоңхођо көстүүтэ».

Нууччалыы тылынан:5-8 кылаастарга

1 миэстэ-Афанасьев Афоня (Кэбээйи)

2 миэстэ-Ноговицына Айыына (Мастаах)

3 миэстэ-Семенова Маша (Мастаах)

Урдуку суьуоххэ: 1 миэстэ-Афанасьев Нифонт (Мастаах)

                                 2 миэстэ-Алексеева Майя (Мастаах)

                                 2 миэстэ-Семенова Саина (Мастаах)

                                 3 миэстэ-Соловьева Аня (Сииттэ)

                                 3 миэстэ-Николаев Ньургун (Мастаах)

Кондакова Ленађа (Чагда) анал аат инэрилиннэ.

Омуктуу тылынан: 1 миэстэ-Захарова Ангелин (Мастаах)

                                     2 миэстэ-Колмогорова Надя (Сииттэ)

                                     3 миэстэ-Михайлов Петя (Мастаах)

Улахан о5олорго: 1 миэстэ-Левина Диана (Кэбээйи)

                                   2 миэстэ-Азарова Даша (Мукучу гимназията)

                                   3 миэстэ-Татаринов Дима (Кэбээйи)

Кыайыы өрөгөйүн билбит ођолор грамотанан уонна өйдөбүнньүк кинигэлэринэн нађараадаланнылар.

            Киэһэ нэьилиэкпит дьахтар субэтэ тэрийбит «Талба талааннаахтар туьулгэлэрэ» э5эрдэ концерт урдук таьымнаахтык ыытылынна.Бу кэрэ киэьэни нэьилиэк дьоно,оскуола о5олоро кутуллар тойугунан, эриэккэс ырыанан,кэрэ ункуунэн киэргэттилэр.Корооччулэр кинилэр  талааннарыгар сугуруйэн бэркэ дуоьуйан тар5астылар.

            Тумуккэ түөлбэ олоңхоһута Ф.С.Семенов-Кырса Сөдүөт суруйбут «Биэ уола Бэйбэлдьин Тулаайах» олоңхотуттан быһа тардыы көрдөрүллэн тэрээһини баай ис хоһоонноон, силигин ситэрэн биэрдэ. Олоңхону туруорааччы-төрүт культура учуутала Анисимова М.Е уонна оскуолабыт библиотекара Уваровская Нь.Н. «Сайдам» үңкүү бөлөђүн салайааччыта Уваровскай Е.А муусукатын таңан оңордо. Сүрүн оруолларга: олоңхоһут эбээ (Комарова М.Д); Кун айыы Тойон кыыһа Үрүң Самалдьыйа (Андросова М.С); Биэ уола Бэйбэлдьин Тулаайах (Иванов С.Н); Байђал Байаатта бухатыыр (Захаров Э.И); хатын иччитэ (Степанова Д.Н); абааһы кыыһа (Анисимова М.Е.); абааһы кыыһын ађата (Семенов Г.Г); ытык Сиэкилэ кыыс (Маша Федотова – 9 кылаас) оруолларыгар кытыннылар.

            Өссө биир үөрүүлээх түгэнинэн оскуолабыт саха тылын уонна литературатын учууталыгар Кычкина Антонина Яковлевна5а улууска олоңхођо «Общественнай методист» үтүө аат иңэрилиннэ. Онон статустаах үлэһит буолла.

            Бу икки күннээх улахан тэрээһини Кэбээйи улууһун үөрэххэ управленията уонна Мастаах орто оскуолата тэрийэн ыытта. Тэрээһиннэ оскуола үөрэнээччилэрэ, учууталлар, нэһилиэк олохтоохторо, общественность түмсүүтэ күүс-көмө, өйөбүл буолбута хайђаллаах суол.

Ньургуйаана Стручкова

Мастаах орто уопсай үөрэхтээһин оскуолатын 10 кылааһын үөрэнээччитэ